Kenmerken van autisme

Mensen met (een vermoeden van) autisme, oftewel autisme spectrum stoornis (ASS) kunnen te maken krijgen met problemen in hun functioneren op het werk.

Soms ontstaan problemen pas als de invulling van de functie of de organisatie verandert, door verhoogde werkdruk in de functie of als er in de sociale omgang met collega’s meer van de medewerker verwacht wordt.

Mensen met (een vermoeden van) autisme zijn gewend om zich zo goed mogelijk aan te passen, waarbij ze vaak over hun eigen grenzen heen gaan. Hierdoor kunnen hun kenmerken van autisme lang onopgemerkt blijven. Dit over hun grenzen heen gaan, kost erg veel energie. Het brengt risico op (langdurige) uitval met zich mee. Lees verder in dit artikel.

Wat zijn kenmerken van autisme

Er zijn een aantal kenmerken die op autisme kunnen duiden.

• Executieve functies: van denken naar doen
  De werknemer heeft veel moeite om van denken naar doen te komen, of om bijvoorbeeld theoretische kennis om te zetten naar praktisch handelen. Dit komt ook voor bij hoger functionerende werknemers, bij wie je dat wellicht niet verwacht.
• Sociale regels en omgangsvormen
  De interactie met collega’s en leidinggevende verloopt niet soepel. Werknemers met (kenmerken van) autisme hebben vaak moeite om de sociale regels en omgangsvormen op het werk intuïtief aan te voelen en toe te passen. Dit leidt vaak tot onbegrip van en misverstanden met collega’s.
• Werktempo
  De manier van informatieverwerking bij (kenmerken van) autisme kan het werktempo beïnvloeden. Er is soms meer verwerkingstijd nodig voor bepaalde onderdelen van het werkproces. Bij andere onderdelen kan het werktempo juist weer (veel) hoger zijn, bijvoorbeeld door een sterke focus en concentratie.
• Prikkelgevoeligheid
  Werknemers met (kenmerken van) autisme zijn vaak gevoelig voor prikkels zoals geluid, geuren, luchtklimaat, licht (bijvoorbeeld de knipperfrequentie van tl-lampen, die door sommige mensen met (kenmerken van) autisme waargenomen wordt). Blootstelling hieraan leidt tot overbelasting.
• Moeite met veranderingen
  Werknemers met (kenmerken van) autisme kunnen moeite hebben om zich aan te passen aan veranderingen in de organisatie of hebben daar soms langer de tijd voor nodig. De verandering kan voor betrokkene zo ingrijpend zijn dat zijn functioneren erdoor blokkeert.

Voorbeelden van klachten van werknemers met autisme

Voorbeelden van klachten waarmee werknemers met (kenmerken van) autisme te maken kunnen krijgen:

• Stress-gerelateerde lichamelijke klachten zoals rugpijn, hoofdpijn en nek-schouder klachten
• Chronische vermoeidheid
• Chronische overprikkeling
• Problemen met de concentratie
• Traagheid en verlies aan initiatief
• Problemen met besluitvorming, zeker als dat afstemming met collega’s vraagt
• Piekeren, en dat niet kunnen stoppen
• Een beperkte belastbaarheid en terugval na overschrijding van de belastbaarheid
• Angst, paniek en stress bij veranderingen
• Communicatieproblemen op de werkvloer of zelfs conflicten
• Het gevoel niet gewaardeerd of begrepen te worden door collega’s en/of leidinggevende(n)
• Overschatting van de eigen competenties
• Laag zelfbeeld
• Faalangst en perfectionisme (verzanden in details, waardoor men in tijdnood komt)
• Slaapproblemen
• Veel moeite met kritiek
• Langdurige of herhaaldelijke uitval met moeizaam herstel

Wat is belangrijk voor een medewerker met autisme?

Medewerkers met autisme kunnen jouw ondersteuning goed gebruiken. Het zit ‘m vaak in de kleine dingen. Als je daar rekening mee kunt houden, heb je een waardevolle medewerker die haar/zijn talenten optimaal kan benutten in het werk.

Bied duidelijkheid en verwerkingstijd

• Onduidelijkheid kan leiden tot spanning en stress. Geef daarom bij de planning of een nieuwe taak een concrete uitleg, waarbij je alle stappen duidelijk benoemt.
• Check regelmatig of de werknemer voldoende informatie heeft en zichzelf in staat ziet om taken uit te voeren.
• Communiceer zorgvuldig over wijzigingen of veranderingen. Het kan de werknemer extra tijd kosten om veranderingen te verwerken. Als die tijd er niet is, kan de werknemer blokkeren.
• Een gesprek voeren kan erg vermoeiend zijn. Let daarom op (lichamelijke) signalen die erop wijzen dat ‘het hoofd vol is’. Vraag hier concreet naar. Laat stiltes vallen zodat de ander de informatie kan verwerken, las een korte pauze in of maak een vervolgafspraak. Zo kan betrokkene de informatie beter verwerken.

Geef extra aandacht aan de kwaliteit van de interactie

• Creëer waar mogelijk ruimte voor wederkerigheid en invloed van de ander op het verloop van het proces. Bij schijnbaar kleine veranderingen, zoals het moeten verzetten van een afspraak, kan het bijvoorbeeld effectiever zijn om de situatie uit te leggen en samen een nieuwe afspraak te maken. Dat geeft vaak minder weerstand dan het louter meedelen van een nieuw tijdstip.
• Toets regelmatig de kwaliteit van het contact dat je met de werknemer hebt en sta open voor praktische oplossingen en kleine aanpassingen. Mensen geven zelf niet altijd aan wat zij nodig hebben voor een goed contact. Het kan dan behulpzaam om dit bespreekbaar te maken, zonder het voor de ander in te vullen. Ook kan het helpen als de medewerker iemand die hem of haar goed kent meeneemt naar het gesprek.
• Het rapport ‘Andere aandacht’ van het ministerie van VWS geeft inzicht in hoe mensen met (onzichtbare) beperkingen de communicatie met professionals vaak ervaren en wat u kunt doen om vanuit een gelijkwaardige positie het gesprek aan te gaan.

Een passende gespreksomgeving

• Plan gesprekken bij voorkeur op een rustige locatie zonder al te veel prikkels. Voorkom storing, afleidingen en geluidsoverlast.

Autisme herkennen bij werknemers

Er zijn enkele signalen die op autisme kunnen duiden.

Algemene signalen

• De werknemer ervaart in de privé-situatie vergelijkbare problemen als op het werk.
• De problematiek lijkt hardnekkig, het functioneren op het werk herstelt zich niet duurzaam.
• Het beeld dat leidinggevende en de werknemer hebben van de problematiek verschilt opvallend sterk van elkaar.

Specifieke signalen

• Executieve functies: van denken naar doen
  De werknemer heeft opvallend veel moeite om van denken naar doen te komen, of om bijvoorbeeld theoretische kennis om te zetten naar praktisch handelen. Dit komt ook voor bij hoog functionerende mensen, bij wie je dat niet direct verwacht op grond van het opleidingsniveau.
• Sociale regels en omgangsvormen
  De interactie met collega’s en leidinggevende verloopt minder vanzelfsprekend. Werknemers met autisme hebben vaak moeite om de sociale regels en omgangsvormen op het werk intuïtief aan te voelen en toe te passen. Dit leidt vaak tot onbegrip van en misverstanden met collega’s.
• Werktempo
  De manier van informatieverwerking bij autisme kan het werktempo beïnvloeden. Er is soms meer verwerkingstijd nodig voor bepaalde onderdelen van het werkproces. Bij andere onderdelen kan het werktempo juist weer (veel) hoger zijn, bijvoorbeeld door een sterke focus en concentratie.
• Prikkelgevoeligheid
  Werknemers met autisme zijn vaak gevoeliger voor prikkels zoals geluid, geuren, luchtklimaat, licht (bijvoorbeeld de knipperfrequentie van tl-lampen, die door sommige mensen met autisme waargenomen wordt). Blootstelling hieraan leidt tot overbelasting.
• Moeite met veranderingen
  Organisaties veranderen continu. Werknemers met autisme kunnen moeite hebben om zich aan te passen aan de verandering of hebben daar soms langer de tijd voor nodig. De verandering kan voor betrokkene zo ingrijpend zijn dat zijn functioneren erdoor blokkeert.

Heb je vragen en wil je duidelijkheid? Neem contact op door een mail te sturen naar info@lekkerinjevelmetautisme.nl en stel je vraag en/of maak een afspraak.